Wetenschappelijke/Latijnse benaming:
- Varanus acanthurus acanthurus
- Varanus acanthurus brachyurus
- Varanus acanthurus insulanicus
Nederlandstalige benaming:
Rode stekelstaartvaraan (acanthurus)
Gele stekelstaartvaraan (brachyurus)
Ackie
Familie:
Varanidae
Ondergeslacht:
Odatria
Land/plaats van herkomst:
Noord tot noordwest Australië.
- Varanus acanthurus acanthurus komt voor in het noorden van Darwin tot in het oosten van Wilton tot in het westen bij Derby.
- Varanus acanthurus brachyurus komt voor in een groot deel van de Northern territory.
- Varanus acanthurus insulanicus komt voor in een klein gebied rondom Nhulunbuy.
Biotoop:
Tropische en subtropische woestijnen, steppes en droge bosgebieden.
In de buurt van rots en steenformaties. Vaak dichtbij holen en rotsspleten.
Hun biotoop wordt mede bepaald door 2 seizoenen. Het warme en droge milde seizoen.
Omschrijving/beschrijving dier:
Stekelstaartvaranen zijn middelkleine, slanke, maar gespierd gebouwde hagedissen.
Ze hebben een stekelige staart die over het algemeen 50% tot 60% van hun totale lengte bevat. Hun overige lichaam heeft de typische varanen bouw.
Varanus acanthurus acanthurus heeft over het algemeen een rode basiskleur met geel/zwarte ocellus (stippen gelijkend op ogen).
Varanus acanthurus brachyurus heeft over het algemeen een geel tot rood/bruine onderkleur met geel/bruine ocellus.
Varanus acanthurus insulanicus een donkerbruin tot zwarte basiskleur met geel/rode ocellus.
Het determineren van de ondersoorten wordt bemoeilijkt doordat verspreidingsgebieden elkaar overlappen en er sprake is van verschillende lokaliteiten met elk hun eigen tint. Vermoedelijk is er in het wild ook sprake van gekruiste/hybride soorten.
In gedrag zijn het zeer actieve, soms haast onrustige dieren die heel nieuwsgierig en explorerend te werk gaan.
Het onrustige gedrag echter zal zich zelden uiten in agressiviteit. Deze dieren zullen dan ook zelden bijtgedrag vertonen tenzij bij langdurig en teveel hanteren of tijdens het voeren.
Lengte/grootte (minimum/maximum, groeiafwijkingen en ziektes niet meegerekend):
Lengte 45 tot 65 cm.
V. a. acanthurus wordt algemeen groter dan de overige ondersoorten.
Leeftijd:
12 tot 15 jaar.
Huisvesting/inrichting:
- 140(L) x 65(D) x 70(H) voor één enkel dier.
- 170(L) x 80(D) x 85(H) voor een koppel.
- 195(L) x 95(D) x 95(H) voor een trio
Een steppeterrarium is de beste optie voor deze hagedissen.
Een dikke laag substraat van minimaal 10 cm is een vereiste. Een mengsel van speelzand en leem (10:1 verhouding) voldoet prima, dit substraat is goed graafbaar en houdt ook het vocht vast.
De ackie klimt graag, echter zijn te steile wanden te moeilijk om te beklimmen. Een stijgingshoek van 45° is daardoor het meest geschikt.
Het terrarium kan worden ingericht met stenen, takken en stukken boomschors. Zorg dat alles vanaf de bodem is opgebouwd en niet het substraat en/of stevig is opgesteld. Stekelstaartvaranen graven gretig en kunnen allerhande materialen bovenop henzelf krijgen met alle gevolgen van dien.
Onder de basklamp is het aan te raden een platte steen te plaatsen, dit houdt de warmte goed vast en zorgt voor een hete baskplaats.
Belangrijk voor de dieren is een paar goede verstopplekken te creëren.
Een extra vochtige bak in het terrarium plaatsen is ook vereiste ter bevordering van de vervelling alsook nuttig bij eileg.
Zorg voor een waterschaal waaruit ze kunnen drinken.
Temperatuur/jaarcyclus (dag/nacht):
Temperatuur zomer 28° tot 38° Celsius met een hotspot/baskplaats van 50° tot 60° Celsius. In de nacht is een temperatuursdaling van circa 5° Celsius voldoende.
Temperatuur winter 27° tot 30° Celsius met een hotspot/baskplaats van 50° tot 60° Celsius. In de nacht is een temperatuursdaling van circa 10° Celsius voldoende.
De acanthurus heeft geen vaste dagtemperaturen nodig. Schommelingen tussen de maximum en minimumtemperatuur zijn perfect normaal in het wild.
De hete hotspot/baskplaats temperaturen hebben stekelstaartvaranen nodig om hun spijsvertering goed te laten werken.
Belichting/dagcyclus (UV benodigdheden):
Veel belichting in vorm van daglicht/lamp.
- Verlichtingsduur zomer 14/10 of 12/12 cyclus.
- Verlichtingsduur winter 10/14 of 12/12 cyclus.
Een goede UV lamp is nodig voor een stekelstaartvaraan. Zorg voor een lamp met een goede UVB afgifte en breed spectrum. Gebruik kwikdamplampen (Megaray, Powersun) of HQI lampen (Solar Raptor of Bright sun). Spots, spaarlampen en TL lampen geven niet voldoende UVB.
Zorg dat de dieren zich ten allen tijde kunnen ontrekken aan UV licht en zorg voor voldoende schaduwrijke gebieden.
Luchtvochtigheid/watersamenstelling:
- Luchtvochtigheid zomer overdag 50% tot 65% RV en ’s nachts 65% tot 75% RV.
- Luchtvochtigheid winter overdag 45% tot 60% RV en ’s nachts 55% tot 65% RV.
In de vochtige bak moet de RV oplopen tot 80% en meer.
Wekelijks éénmaal à tweemaal sproeien in de zomermaanden en twee wekelijks in de wintermaanden met lauwwarm water in het hele vivarium is bevorderlijk voor een goede RV.
Voeding/vitaminen/mineralen:
Stekelstaartvaranen zijn van nature carnivoren (vleeseters).
In hun natuurlijke leefomgeving vervangen de acanthurus (en ondermeer andere varanensoorten) de kleine insectenetende zoogdieren. Deze zijn in Australië namelijk in veel mindere mate aanwezig dan bijvoorbeeld Azië, Afrika en andere delen van de wereld.
In het wild voeden ze zich vooral met een variëteit aan insecten, spinachtige, pissebedden, kleine hagedissen en hun eieren en knaagdieren.
Ze voeden zich voornamelijk met geleedpotigen omdat ze zich niet kunnen veroorloven een maaltijd te missen. Ze jagen voornamelijk op grotere prooien als skinkachtigen, gekko's, agamen en hun eieren, maar omdat ze nooit zeker zijn die te vinden, eten ze ook de kleinere prooien om toch voldoende energie te behouden.
Uit onderzoek naar de maaginhoud van in het wild voorkomende stekelstaartvaranen is gebleken dat ze ook plantaardig voedsel inslikken. Dit doen ze echter niet met opzet, maar worden eerder ongelukkig mee ingeslikt tijdens het jagen. Dit moet niet worden nagebootst in gevangenschap.
In gevangenschap bestaat hun dieet uit een variëteit aan insecten als krekels, sprinkhanen, kakkerlakken, dola’s, wasmotlarven, vlinderrupsen, weideplankton, etc.
Met mate kunnen ook jonge muizen en ratten gevoerd worden, alsook een hardgekookt ei en vleeswaren. Geef dit soort voeding maar sporadisch om vervetting te voorkomen.
De Varanus acanthurus veranderd zijn dieetgewoontes niet naargelang hij ouder wordt. Het blijft dus in eerste instantie een geleedpotige eter.
Gebruik maken van gutloaden bij voedseldieren uit de handel is genoodzaakt, alsook zorgen voor goede mineraal (elke voederbeurt) en vitaminesupplementen (wekelijks). Indien er geen UVB ter beschikking is, moet de voeding worden aangevuld met vitamine D3. UVB dient echter de voorkeur te krijgen. Geef nooit beide, dit zorgt voor overdosering.
Vrouwen tijdens en na hun dracht eisen een hogere dosis voeding en supplementen. Dit om legnood en uitputting te voorkomen.
Geslachtsonderscheid:
De man is groter en heeft een grotere bredere kop. Ze zijn vaak feller gekleurd en hebben scherpere tekeningen. Vrouwen zijn vaak wat valer en minder scherp getekend.
Wanneer mannelijke stekelstaartvaranen geslachtsrijp zijn, hebben deze bruine sporen onder de achterpoten aan beide kanten van de cloaca. Dit zijn femoraalporiën. Ook vrouwen kunnen dit vertonen, maar in veel mindere mate.
Toch zijn deze eigenschappen geen absolute zekerheid om het geslacht te bepalen. Gedomineerde (beta) mannen kunnen namelijk vrouwelijke eigenschappen gaan vertonen.
Absolute zekerheid van het geslacht verkrijgt men enkel door bij de man het zien van een hemipenis en bij de vrouw het leggen van eieren.
Geslachtsonderscheid kan door kenners worden vastgesteld na circa 6 maand. Toch met geen absolute zekerheid.
Geslachtsrijpheid kan al vanaf één jaar bereikt worden.
Paring:
De dieren zullen een aantal dagen meerdere malen paren. Vaak gebeurd dit na een sproeibeurt wanneer de RV hoger ligt.
De man behandeld de vrouw meestal met respect en echt bijtgedrag wordt weinig waargenomen. De man neemt de vrouw stevig vast met zijn poten om zo zijn hemipenis te gebruiken.
Wanneer men een kweekkoppel wil samenstellen of gewoon een groepje acanthurus wil houden, is het verstandig om 4 à 5 dieren van jongs af aan met elkaar te laten opgroeien. Een volwassen man kopen en samen zetten met een onbekende volwassen vrouw gaat vaak wel samen, echter vormt dit zelden een goed productief kweekstel.
Dominant gedrag komt vaak voor in de vorm van de ene stekelstaartvaraan die bovenop de ander kruipt, als het ware met de ander paart.
Nakweek/eileg/opfok:
Na een periode van ongeveer 3 weken, waarin de vrouwen veelvuldig eten en zonnen, zullen ze gretig gaan graven.
Zorg daarom dan ook om vrij snel na de paring een legbak in het terrarium te plaatsen. Houdt deze legbak op circa 27° Celsius door bijvoorbeeld een warmtemat of kabel.
Naargelang de grootte en de leeftijd van het vrouwtje kunnen er 6 tot 20 witte eieren gelegd worden.
Een gezonde vrouw kan per jaar gemiddeld een zestal legsels voortbrengen. Echter kunnen daar per jaar en per dier enorme verschillen opzitten. Het is aangewezen de dieren maar een drietal legsels per jaar te laten produceren, wegens onvoldoende onderzoek.
De eieren plaatsen in en gesloten container met als substraat perliet of vermiculiet. Hier water aan toevoegen met verhouding 1:1.
Bij een temperatuur van 28-30° graden komen de eieren na ongeveer 100 dagen uit. Jonge stekelstaartvaranen zijn donkerbruin/zwart met lichte vlekjes.
De eerste week na uitkomst is het verstandig de jongen op keukenpapier te houden. Dit vanwege een nog niet geheelde eierdooier.
De temperatuur in de opkweekbak moet 28-32° graden zijn en een baskspot van ongeveer 40-45° graden.
De jonge dieren zullen na een aantal dagen kleine insecten eten.
Bij elke voederbeurt dienen voedingssupplementen (mineralen en vitaminen) toegevoegd te worden.
Overige (weetjes/nieuws/kweekvormen):
Er bestaan 3 ondersoorten van de stekelstaartvaraan. In de volksmond spreken we van:
Red ackies (V. a. acanthurus)
Yellow ackies (V. a. brachyurus)
V. a. insulanicus
Hoewel in Nederland geregeld Red ackies worden aangeboden zijn dit bijna altijd Yellow ackies. Ook al zijn sommige Yellow ackies eerder roodbruinkleurig dan geel is dit niets vergeleken met de echt rode basiskleur die Varanus acanthurus acanthurus heeft. Daarbij kosten echte Red ackies een veelvoud van de prijs van Yellow ackies en zijn ze in Europa velen malen zeldzamer.
V. a insulanicus is enorm zeldzaam en wordt niet als huisdier gehouden. Zelfs foto’s van deze dieren zijn zelden beschikbaar.
De stekelstaartvaranen die bij ons worden aangeboden zijn normalerwijze allemaal nakweek dieren. Australië heeft namelijk zijn grenzen gesloten voor import en export van fauna en flora ter bescherming van hun eigen biodiversiteit.
Hoewel meeste stekelstaartvaranen in gevangenschap geen winterrust krijgen, is dit toch aangewezen dit te geven. Dit bevorderd hun algemene gezondheid en levensduur, ook al is het niet noodzakelijk voor een goede voortplanting.
Let echter wel op dat winterrust bij Ackies niet gelijk staat aan koude temperaturen.
LET OP (aanschaf/ziektes/misvorming):
Let zoals bij elke aankoop van reptielen altijd goed op de gezondheid en omgeving van de dieren. Kijk goed dat de hagedissen geen tekenen van misvorming vertonen, abcessen of bekwonden hebben, geen lichaamsdelen ontbreken en dat ze niet overbevolkt in een vivarium zitten. Ook opletten dat ze in een net vivarium zitten met zuiver water, goede UVB lamp, voeding en supplementen.
Dit geldt voor zowel winkels als beurzen en zelfs bij medehobbyisten. Niet iedereen heeft dezelfde goede bedoelingen.
Zorg dat u een correcte prijs betaald voor het juiste dier. Yellow ackies worden wel eens verkocht als Red ackies voor een veel duurdere prijs. Zorg dat u het onderscheid kan zien of laat u bijstaan door een kenner.
Ackies die te droog gehouden worden, krijgen last van nierproblemen, verstoppingen, zullen minder actief worden en kunnen zelfs sterven.
Bron/medewerking:
Martijn de Zeeuw / http://www.odatria.nl
Bart Schobben / http://www.bkvaranus.nl
Kirsten Gaasbeek / http://www.bkvaranus.nl
Siebren Kuperus
Barry Lukas
Thomas Matthys (Tekstverwerking)